Οι ιστορικές Βρύσες της Κελεφάς
του Πιέρρου Ι. Γλετζάκου
Όταν φθάσεις στην πλατεία του χωριού και αφουγκρασθείς θα ακούσεις την καρδιά της Κελεφάς να κτυπά τους ιστορικούς της παλμούς, εδώ και μια χιλιετηρίδα. Μετά θα αναγαλλιάσει η ψυχή σου μέσα στην πανέμορφη και ποικιλόχρωμη αγιογράφηση των Βυζαντινών εκκλησιών, Αγίου Βασιλείου, Αγίου Γεωργίου, Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, Αγίου Πέτρου, Κοιμήσεως της Θεοτόκου, Εισοδίων της Θεοτόκου και του θαυματουργού Μοναστηριού της Κελεφάς Παναγίας Σπηλαιώτισσας.
Θα ζήσεις την περιπλάνησή σου στην Ιστορία και τον θρύλο, πάνω στις επάλξεις των τειχών του γίγαντα της τέλειας οχυρωματικής τέχνης του κάστρου της Κελεφάς. Θα γευθείς το δροσερό νεράκι της βρύσης κάτω από την σκιά πλατύφυλλων καρυδιών, μουριών, συκιών και άλλων δένδρων, με την ίδια απόλαυση που ένοιωθαν πριν χίλια σχεδόν χρόνια οι Φωκάδες της Κελεφάς, απόγονοι των Φωκάδων του Βυζαντίου, που ένας από αυτούς ήταν αντιπρόσωπος της Γερουσίας του Μυστρά. Ο Νίκος Θ. Πιερράκος στο βιβλίο του «Παριά – Καρυόπολις» καταγράφει τον εξής διάλογο μεταξύ γερουσιαστών:
Φωκάς:
«Αλλοίμονο και τρις αλλοί, άρχοντες διαβασμένοι,
εσείς με τέτοια φούμαρα να είστε ποτισμένοι.
Μακάρι ψεύτης να βρεθώ, αλήθειες τα δικά σας,
μακάρι αλήθειες να 'βγαιναν τα φρούδα όνειρά σας.
Όταν ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι
τότε κι' ο Φράγκος θα πειστεί τη λευτεριά να φέρει.
Όταν ο ήλιος ξεχαστεί και βγει στη Δύση πέρα τότε
κι' εμείς απ' τη Φραγκιά θα δούμε άσπρη μέρα».
Μουσούρος:
«Θέλει το δέντρο συντροφιά στης Κελεφάς τη βρύση,
δάσος να γίνει απέραντο ν' ανθίσει να καρπίσει
μέσα στη φούχτα του χεριού στου γαλαριού τη μάντρα,
χίλιες χιλιάδες δάφνες μας στα πέντε δέκα τ' άντρα!»
Φωκάς:
«Δεν ομιλώ δεν απαντώ δεν παίρνω πια το λόγο,
την πίστη μου φανέρωσα. Πίσω γυρνώ τον ψόγο.
Όσο κι' αν φαίνεται πικρή ας την δεχτούμε όλοι:
Δεν τους χωράει τους Έλληνες το Φράγκικο περβόλι».
Εκεί σ' αυτή τη βρύση κατά το γλυκοχάραμα θ' ακούσεις το εξαίσιο κελάηδημα των ωδικών πουλιών καθισμένων με σιγουριά στα πλούσια φυλλώματα των δένδρων.
«Στο χωριό Κελεφά της Μάνης, σημειώνει ο συγγραφέας, είχαν εγκατασταθεί διακόσια περίπου χρόνια προ του διαλόγου τούτου, οι Φωκάδες, οι οποίοι πράγματι κατήγοντο από τους Βυζαντινούς Αυτοκράτορες τους Φωκάδες».
Νερό και πέτρα άφθονα και τα δύο στην περιοχή της Κελεφάς. Σε κανένα όμως έργο, εκκλησιαστικό ή άλλο μνημείο οι τεχνίτες δεν έχουν αφήσει το όνομά τους. Πέντε βρύσες περίπου στολίζουν την περιοχή, θα ασχοληθούμε με δύο βρύσες που έχουν σχέση με την Ιστορία του χωριού. Την Πάνω και την Κάτω Βρύση όπως συνηθίζεται να λέγονται.
Η Πάνω Βρύση
Είναι και η βρύση του χωριού και απέχει 300 μέτρα από τα τελευταία σπίτια, επί πολλούς αιώνες πότιζε με το δροσερό νεράκι τους κατοίκους της Κελεφάς. Πριν από μερικά χρόνια, η ύδρευση γίνεται από τις πηγές του Ταϋγέτου. Κατά την αναπαλαίωση της βρύσης, το 1994 απεκαλύφθη εντοιχισμένη πλάκα, στο μεσαίο από τα τρία καμάρια και αναφέρει χρονολογία κτίσεως το 1856. Η χρονολογία της μετωπικής πλευράς, αφορά την ανακαίνιση της Βρύσης.
Στο κέντρο της μετωπικής πλευράς, ευρέθη εντοιχισμένη πλάκα, με αναπαράσταση "ομφαλικό γυναικείο σύμβολο", που σημαίνει γονιμότητα, Ρωμαϊκής εποχής. Όπως διαπιστώθηκε και από ευρήματα στο Βαχό, κατά την επισκευή της πατρικής οικίας του πρώην Προέδρου της Κοινότητας Στέλιου Σαραντάκου, ευρέθη πλάκα στην οποία ήταν χαραγμένο το όνομα του Ρωμαίου στρατηγού ΠΟΜΠΟΝΙΟΥ. Ο Ρωμαίος αυτός ευγενής είχε πέσει προφανώς στη δυσμένεια της Ρώμης, προ ή μετά την γέννηση του Χριστού και είχε μετατεθεί ή εξορισθεί στο νοτιώτατο αυτό άκρο της Ελλάδος.
Αυτή την απάντηση έδωσε η Αρχαιολογική Υπηρεσία Γυθείου, στην οποία αναφέρθηκε το εύρημα. Αυτό αποδεικνύει ότι η Μάνη ήταν γνωστή και κατά την εποχή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, έστω και ως τόπος εξορίας. Και τα δύο αυτά ευρήματα φανερώνουν ότι η περιοχή της Μάνης ήταν γνωστή από χιλιετηρίδες. Η εντοιχισμένη πλάκα με το γυναικείο ομφαλικό σύμβολο, στη βρύση της Κελεφάς πρέπει να χρονολογείται, πριν από πολλούς αιώνες. Δεν είναι δυνατόν να γίνει πιστευτή η γώμη ότι η πλάκα μεταφέρθηκε από άλλο τόπο και φυτεύθηκε (εντοιχίσθηκε) στη βρύση της Κελεφάς.
Η Κάτω Βρύση
Η βρύση αυτή αποκαλείται έτσι για να διαχωρίζεται από την κεντρική Άνω Βρύση, και συνδέεται με την ίδρυση του Κάστρου της Κελεφάς. Γνωστή για το φημισμένο σ' όλη την περιοχή, δροσερό και υγιεινό νερό της, που αναβλύζει από σπηλιά βάθους πλέον των 30 μέτρων. Από αυτή τη βρύση μετέφεραν οι ιδρυτές του Κάστρου νερό για να κτίσουν ένα από τα δύο "Σιδερένια χαλινάρια της ατίθασης Μάνης", όπως γράφει ο Αυστριακός Ιστορικός ΙΩΣΗΦ ΧΑΜΜΕΡ (εννοώντας τα Κάστρα Κελεφάς και Ζαρνάτας). Από τη βρύση μέχρι το Κάστρο υπάρχει μεγάλη υψομετρική διαφορά. Αυτό το εμπόδιο οι ιδρυτές του Κάστρου το ξεπέρασαν κατασκευάζοντας ένα τέλειο υδραγωγείο.
Ύψωσαν ένα τοίχο, μήκους δύο χιλιομέτρων και απάνω τοποθέτησαν πήλινο αγωγό για να μεταφέρουν το νερό σε στέρνα ένα χιλιόμετρο κάτω από τα τείχη του Κάστρου και από εκεί με το σύστημα της αλυσίδας, δηλαδή χέρι με χέρι των σκλάβων, το νερό έφθανε στις μεγάλες δεξαμενές του Κάστρου.
Η αναπαλαίωση της Βρύσης έγινε με πρωτοβουλία του Συλλόγου Κελεφιωτών και με πρωτοστάτη το μέλος του Συλλόγου Βασίλη Πατρικαράκο, από προσφορές των κατοίκων και φίλων της Κελεφάς.
Από την εφημερίδα «ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΜΑΝΗΣ», Απρίλιος – Μάιος 1995, έτος 8ο, αρ.φ.3 (54).
