H ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗ

ΣΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΤΙΣ 23 ΜΑΡΤΙΟΥ 1821

Υπό Σταύρου Γ. Καπετανάκη

Στα ιστορικά δημοσιεύματα σπανίζει η αμεροληψία. Tα κείμενα είναι συνήθως διαποτισμένα από ένα βαθμό εύνοιας ή δυσμένειας του συγγραφέα προς τους πρωταγωνιστές, είτε πρόκειται περί λαών ή προσώπων. Η καταγωγή, οι πεποιθήσεις, οι προτιμήσεις και άλλοι συναφείς παράγοντες επηρεάζουν τον ιστορικό και εκτρέπουν τη γραφή του από την αντικειμενικότητα. Ιδιαίτερα όταν ο ιστοριογράφος κυριαρχείται από έντονα συναισθήματα συμπάθειας ή αντιπάθειας, παρασυρόμενος από αυτά, μεροληπτεί καλυμμένα ή απροκάλυπτα.

Παράδειγμα προκλητικής παραποίησης της ιστορικής αλήθειας αποτελεί η περιγραφή από το Νικ. Σπηλιάδη¹ της απελευθέρωσης της Καλαμάτας στις 23 Μαρτίου 1821. Έστω κι αν το ιστορικό έργο του στο σύνολό του θεωρείται αξιόλογο, το σημείο αυτό είναι μία από τις πολλές περιπτώσεις που μεροληπτεί ασύστολα υπέρ του Θ. Κολοκοτρώνη, τον οποίο έφτασε να παρουσιάζει πρωταγωνιστή και στην απελευθέρωση της Καλαμάτας. Ο Ν. Σπηλιάδης εκφράζει σε κάθε δυνατή περίπτωση τη δυσμένειά του για τους Μανιάτες. Δυστυχώς η ανακρίβεια αυτή, όπως και άλλες, επαναλαμβάνονται και από μεταγενέστερους συγγραφείς, ιδίως όταν το έργο τους έχει μεγάλη έκταση και αναγκάζονται στην αβασάνιστη αντιγραφή.

Θα πρέπει από την αρχή να τονισθεί ότι κανένας δεν διανοείται να αμφισβητήσει το έργο και την προσφορά του Θ. Κολοκοτρώνη στον αγώνα της ανεξαρτησίας. Η ιστορία με τελεσίδικη απόφασή της δικαίως τον έχει κατατάξει στους πρωτουργούς της παλιγγενεσίας, αλλά στην Καλαμάτα ακολουθούσε και δεν καθοδηγούσε.

Ο Δ. Κόκκινος² περιγράφει με τα ακόλουθα λόγια τη συμμετοχή του Θ. Κολοκοτρώνη στην απελευθερωτική πορεία των Μανιατών προς την Καλαμάτα: "Ο Πετρόμπεης ευρίσκετο ήδη καθ' οδόν επί κεφαλής δύο χιλιάδων ενόπλων, όχι πλέον ως ηγεμών, αλλ' ως αρχιστράτηγος των "σπαρτιατικών δυνάμεων". Μαζί του συνεξεστράτευσαν και οι άλλοι αρχηγοί της Μάνης, εγκαταλείψαντες τας παλαιάς μεταξύ των ατελειώτους έριδας. Οι Καπετανάκηδες, οι Κουμουνδουράκηδες, οι Κυβέλοι, οι Γρηγοράκηδες, οι Τρουπάκηδες. Με τους Μανιάτες ηνώθησαν μετά των ενόπλων των και ο Αναγνωσταράς, ο Νικηταράς και ο Κεφάλας, δια να είναι κοινή και συντονισμένη η ενέργεια. Μαζί με αυτούς συνεβάδιζε κρατών μακράν ράβδον και χωρίς όπλον και φέρων το ερυθρόν ένδυμα του αξιωματικού των επτανησιακών ταγμάτων ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ωσάν αλλόκοτος οδοιπόρος μεταξύ των ενόπλων".

Για τον "αλλόκοτον οδοιπόρον" ο Ν. Σπηλιάδης γράφει στον τίτλο: "Ο Κολοκοτρώνης και οι Μανιάται κινούνται εις Καλαμάταν" και το κείμενο περιλαμβάνει: "Αλλά την 22 (Μαρτίου) κινούσιν από την Μάνην ο Θ. Κολοκοτρώνης, ο Διονύσιος Τρουπάκης (και Μούρτζινος), ο Αναγνώστης Παπαγεωργίου (και Αναγνωσταράς), ο Κυριακούλης και Ηλίας Μαυρομιχάλης, ο Καπιτανάκης, ο Κουμουνδουράκης και άλλοι Μανιάται και έρχονται εις την Καλαμάταν, όπου ήλθεν επομένως ο Π. Μαυρομιχάλης. Την 23 έφθασαν εκεί ό,τε Νικηταράς, ο Αρχιμανδρίτης Δικαίος, ο Μητροπέτροβας, ο Κεφάλας και άλλοι από τα πέριξ, και ο αριθμός των υπό τας σημαίας τούτων τε και εκείνων ενόπλων υπερβαίνει τας πέντε χιλιάδας. οι δε Τούρκοι παραδίδονται δια συνθηκών. Την 24 εψάλη παράκλησις εις τον Θεόν δια την σωτηρίαν και ελευθερίαν της πατρίδος παρά τον Πάμισο ποταμόν, εχειροτονήθη ο Π. Μαυρομιχάλης αρχιστράτηγος υπό των παρευρεθέντων Ελλήνων, και διεκήρυξεν εν ονόματι του Έθνους την επανάστασιν ως επομένως:" και ακολουθεί η γνωστή προκήρυξη.

Σε ιστορία πανεπιστημιακού δασκάλου³ ακολουθείται ο Ν. Σπηλιάδης, αλλά υπερβάλλεται σε μεροληψία και γράφει: "Σύγχρονα με τη βορειοδυτική Πελοπόννησο κινείται και η νοτιοδυτική. Στις 21 του μηνός (Μαρτίου 1821) κι όλας οι Τούρκοι της Καλαμάτας, φοβούμενοι από τον επαναστατικό αναβρασμό, είχαν οχυρωθεί στα πιο δυνατά σπίτια. Και την άλλη μέρα ο Θεόδ. Κολοκοτρώνης, "ο άνθρωπος της επαναστάσεως" (κατά την έκφραση του φίλου και θαυμαστή του Σπηλιάδη), ο οποίος από τις 6 Ιανουαρίου κιόλας, όπως είπαμε, είχε περάσει κρυφά από τη Ζάκυνθο στη Μάνη και κρυβόταν στο σπίτι του παλιού του φίλου Διον. Τρουπάκη⁴ (Μούρτζινου), ξεκινούσε μαζί με τον Αναγνώστη Παπαγεωργίου (Αναγνωσταρά), τον Κυριακούλη Μαυρομιχάλη⁵, τον Καπετανάκη Κουμουνδουράκη⁶ κ.ά. καπετάνιους με 2.000 Μανιάτες και άλλους Πελοποννησίους και στις 23 Μαρτίου μπαίνουν στην Καλαμάτα (όπου βρίσκουν τον Ηλία και Αντώνη Μαυρομιχάλη να πολιορκούν τους Τούρκους σε τρία οχυρωμένα σπίτια) - σε λίγο φθάνει και ο Πετρόμπεης - και αναγκάζουν τους Τούρκους με επικεφαλής τον έπαρχό τους Σουλεϊμάν Αρναούτογλου να παραδοθούν με όρους...".

Στην επόμενη σελίδα της ίδιας ιστορίας αναφέρεται για το Θ. Κολοκοτρώνη: "...Από τη θριαμβευτική του αυτή πορεία προς το εσωτερικό (της Πελοποννήσου) αρχίζει η βαθμιαία άνοδος και επιβολή του γέρου κλέφτη στον Πελοποννησιακό λαό. Ο άνδρας αυτός, που μόλις είχε κατεβεί από τα βουνά της Μάνης⁷, επρόκειτο μέσα σε λίγες μέρες να επισκιάσει την αίγλη του πανίσχυρου Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, που φαινόταν ο φυσικός αρχηγός της Πελοποννήσου...".

Σε πρόσφατη ιστορία του Ελληνικού Έθνους, στον τόμο περί της ελληνικής επαναστάσεως⁸ αναφέρονται τα ακόλουθα: "Στις 22 Μαρτίου από το απόγευμα ως τα χαράματα της επομένης ημέρας 2.000 ένοπλοι της "Δυτικής Σπάρτης" με επικεφαλής τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, τους Μούρτζινους, τους Καπετανάκηδες, τους Κουμουνδουράκηδες, τους Κυβέλλους, τους Χρηστέηδες και τον Παναγιώτη Βενετσανάκο κατέλαβαν τους λόφους γύρω από την πόλη...".

Ο Αμβρόσιος Φρατζής⁹, φιλικά και αυτός διακείμενος προς τον Κολοκοτρώνη, έγραψε: "...την αυτήν ημέραν έφθασαν εις την Καλαμάταν ο Μούρτζινος, ο Κολοκοτρώνης, ο Αναγνωσταράς, ο Δικαίος...".

Ο Σπ. Τρικούπης έγραψε¹⁰: "...Πρώτη η Μάνη, μαθούσα τα συμβάντα ταύτα (των Πατρών), εχύθη την 23ην Μαρτίου εις Καλαμάταν υπό την αρχηγίαν του ηγεμόνος της Πετρόμπεη, ανδρός αξιοσεβάστου δια τας κοινωνικάς αρετάς του, και την επ' αγαθώ της Ελλάδος χρήσιν της ηγεμονίας του..".

Στην άλλη πλευρά του λόφου βρίσκεται ο Ρήγας Παλαμήδης¹¹ ο οποίος γράφει: "Κατά την 20 Μαρτίου ο Αντώνιος και ο Ηλίας (Μαυρομιχάλης) ήλθον εις Καλάμας με ολίγους Σπαρτιάτας, δια να προσέχουν τα κινήματα των Οθωμανών και να φυλάξουν τους χριστιανούς από την μανίαν αυτών, την δε 22 έφθασε ο Ιωάννης Κατσής Μαυρομιχάλης με διακοσίους Σπαρτιάτας και συνάξας τους Τούρκους τους έκλεισεν εις δύο τρία οσπίτια και την 23 ήλθεν ο Πέτρος Μαυρομιχάλης, συνοδευόμενος από 500 ενόπλους Σπαρτιάτας, και συλλαβόντες τους εκεί ευρισκομένους 380 Οθωμανούς ξένους και εγχωρίους τους διεύθυνον αμέσως με στρατιώτας Έλληνας εις τα φρούρια της Μεσσηνίας. Συγχρόνως ο Πέτρος Μαυρομιχάλης έστειλε τον Θεόδωρον Κολοκοτρώνην μετά του Πιέρου Βοϊδές¹² Μαυρομιχάλη και τριακοσίων Σπαρτιατών εις την Καρύταινα..."

Στην έναρξη της επαναστάσεως ο Θ. Κολοκοτρώνης δεν υπήρξε κορυφαίος, όπως αναδείχθηκε κατά τη διάρκεια αυτής. Ο ίδιος στη διήγησή του¹³ δεν διεκδικεί πρωτοπορεία και γράφει: "Εις τας 23 Μαρτίου επιάσαμε τους Τούρκους εις την Καλαμάτα, τον Αρναούτογλην σημαντικόν Τούρκον της Τριπολιτζάς. Είμεθα 2.000 Μανιάτες, ο Πετρόμπεης, ο Μούτζινος, ο Κυβέλος. Δυτική Σπάρτη...". Η άνοδος του Θ. Κολοκοτρώνη υπήρξε βαθμιαία και μέχρι την απόβαση του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο ο Πετρόμπεης είχε αναμφισβήτητα την πρωτοκαθεδρία.

Ο Μ. Οικονόμου, αναφερόμενος στη θέση του Θ. Κολοκοτρώνη στην πολιορκίαν της Τριπολιτσάς έγραψε¹⁴: "...εις την πολιορκίαν της Τριπόλεως και εις τας περί αυτή μάχας, επέβαλε την γνώμην του και ανεγνωρίζετο υπό πάντων πράγματι ως διευθύνων αυτήν γενικός αρχηγός, και η αρχηγία του σιωπηρώς και πλαγίως εξετείνετο πράγματι και εις άλλας επαρχίας της Πελοποννήσου, και ούτως η θέσις του προσελάμβανε οσημέραι γενικήν πραγματικήν επιρροήν εις τον στρατόν και τον λαόν...". Κατωτέρω θα παρακολουθήσουμε τις δυσκολίες που συνάντησε μέχρι να αναγνωρισθεί από τους πολεμιστές ως ηγέτης. Με άλλα λόγια δεν ήρθε έτοιμος και αναγνωρισμένος αρχηγός, αλλά "οσημέραι διακρινόμενος" βαθμιαία επιβλήθηκε.

Όπως ο ίδιος Θ. Κολοκοτρώνης¹⁵ έγραψε, όταν προχώρησε στο εσωτερικό της Πελοποννήσου με τριακόσιους, οι διακόσιοι ήταν του Μούρτζινου, οι εβδομήντα του Μπέη και αυτός είχε μαζί του τριάντα. Στον Άγιο Αθανάσιο της Καρύταινας, με αυτούς τους τριακόσιους, πέτυχε να εμποδίσει τους Τούρκους του Φαναρίου να περάσουν τη γέφυρα του Αλφειού και αναγκάστηκαν να περάσουν από το ποτάμι με πολλές απώλειες. Στη συνέχεια όμως ήρθε, σε επικουρία των πολιορκημένων, τουρκικός στρατός από την Τριπολιτσά και οι Έλληνες διαλύθηκαν. Στην περίπτωση εκείνη φάνηκε η ασήμαντη επιρροή που ασκούσε μέχρι τότε ο Θ. Κολοκοτρώνης στους κατοίκους της Γορτυνίας, ώστε τελικά δεν έμεινε κανείς μαζί του. Ο Παπαφλέσσας, βλέποντάς τον στο Χρυσοβίτσι μόνο του, παρότρυνε το Δημήτρουλα Δραγώνα από τη Σέλιτσα (Άνω Βέργα) να μείνει κοντά του, για να μην τον φάνε οι λύκοι¹⁶.

Στη συνέχεια ο Θ. Κολοκοτρώνης πήγε στην Πιάνα και στις αρχές Απριλίου έγραψε να συγκεντρωθούν όλοι οι στρατιώτες εκεί. Κατά το Φωτάκο¹⁷: "...μετά τινας ημέρας εσυνάχθηκαν εκεί όλοι οι καπεταναίοι και οι πρόκριτοι των βουνών με τους στρατιώτας των, άρχισε να συσταίνει στρατόπεδον και φροντιστήριον, έκαμε και γραμματικόν του τον Αναγνώστη Ζαφειρόπουλον και συνεννοήθη μετά των καπεταναίων και τους είπεν, ότι θα σχηματίση τον ιερόν λόχον, και αυτοί οι στρατιώται είναι, οι οποίοι εσχημάτισαν έπειτα την σωματοφυλακήν του. Άρχισε λοιπόν και έκαμε τους καπεταναίους των σωματοφυλάκων και τότε επήρε και εμένα από το σώμα του Δεληγιάννη και με ονόμασε διά διπλώματος πρώτον καπετάνιον του λόχου και δεύτερον τον Β. Δημητρακόπουλον Αλωνιστιώτην, και εις τους άλλους αξιωματικούς, τους οποίους έκαμε δια τον λόχον των σωματοφυλάκων εμοίρασε διπλώματα. Ταύτα εγίνοντο από την ημέραν των Βαΐων έως την Μεγάλην Τετράδην πρωΐ (6 Απριλίου). Τότε ήλθαν οι Τούρκοι από την Τριπολιτσάν και μας διεσκόρπισαν και μας έμειναν μόνον τα διπλώματα...". Τα ανωτέρω επιβεβαιώνονται και από τον ίδιο το Θ. Κολοκοτρώνη που γράφει¹⁸: "...ετζάκισαν οι δικοί μας. Έμεινα μόνος μου με το άλογό μου οπίσω".

Κατόπιν οι Καλαβρυτινοί οργάνωσαν στρατόπεδο στο Λεβίδι, ζήτησαν δε από τον Πετρόμπεη να πάει στο εσωτερικό της Πελοποννήσου και δεν στράφηκαν προς τον Θ. Κολοκοτρώνη. Ο Φωτάκος¹⁹ αναφέρει τα ακόλουθα: "...Προς τούτοις δια να εμψυχώσουν τους στρατιώτας των έκριναν καλό και τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη να έβγη και αυτός εις τα ενδότερα της Πελοποννήσου και προς τούτο έστειλαν εις τας Καλάμας τον Νικόλαον Πετμεζάν δια να του ομιλήση και προφορικώς...".

Από τις 16 Απριλίου άρχισαν για πρώτη φορά να συγκεντρώνονται οι Έλληνες στο Βαλτέτσι και δέχτηκαν στις 24 Απριλίου την πρώτη επίθεση των Τούρκων, οπότε και διαλύθηκαν. Από το Φωτάκο²⁰ μαθαίνουμε: "Κανείς δεν δύναται να περιγράψη τα κλάματα και τους αναστεναγμούς του Κολοκοτρώνη εις την περίστασιν αυτήν, μόνος με δέκα ανθρώπους έμεινεν. Επήραν και αυτοί τα άρματά των και ένα σουγλί εις το χέρι δια ραβδί να μη γλυστρούν, διότι ο τόπος ήτο από βροχήν και κατήφορος".

Όπως αναφέρει ο Φωτάκος²¹: "...Μετά δε την μάχην του Βαλτετσίου ο Κανέλλος Δεληγιάννης, ως είπομεν ανωτέρω, επαραχώρησεν την αρχηγίαν της Καρύταινας εις τον Θ. Κολοκοτρώνην. Έπειτα όμως οι Έλληνες έδιδαν την αρχηγίαν εις τους Μανιάτας καπεταναίους, τον Κυριακούλη και τον Ηλία Μαυρομιχάλην και τον Μούρτζινον ως μάλλον εμπειροπολέμους, όταν αυτοί ευρίσκοντο εις τα στρατόπεδα, διότι και οι Τούρκοι τους εφοβούντο. Εις αυτούς ως ανωτέρους υπάκουαν οι Έλληνες, και αυθορμήτως τους έδιδαν και τροφήν...". Ποία άλλη απόδειξη θέλουμε;

Ο Θ. Κολοκοτρώνης δεν μπόρεσε να αξιοποιήσει αποτελεσματικά την αναγόρευσή του ως αρχηγού των όπλων της Καρυταίνης, πιθανώς από την αντίδραση του Αναγνώστη Δεληγιάννη και των άλλων κοτζαμπάσηδων²². Ο Ν. Σπηλιάδης²³ γράφει ότι στις 28 Απριλίου οι Καρυτινοί στο Χρυσοβίτσι όρισαν το Θ. Κολοκοτρώνη αρχιστράτηγο των όπλων της επαρχίας τους, αλλά για την επιτυχία του, όπως συμπεραίνουμε, δεν θα αρκούσε μόνη η προσωπική του επιρροή γιατί, όπως ο ίδιος συγγραφέας προσθέτει: "...Ο Κολοκοτρώνης θεωρεί αναγκαίον να συγκεντρώση περί αυτόν τα όπλα της επαρχίας Καρυταίνης, δια να δυνηθή να βάλη τάξιν εις τα του πολέμου, να υποχρεώνη τους Έλληνας εις την πειθαρχίαν, και να κάμη αποτελεσματικά κινήματα κατά του εχθρού. Θεωρεί ωσαύτως αναγκαίον να έχη μεθ΄εαυτού τον Μούρτζινον με τριακοσίους Μανιάτας ως σωματοφύλακας, και να ενεργή και να διατάττη ασυστόλως, ό,τι το συμφέρον της πατρίδος υπαγορεύει...". Ο Μ. Οικονόμου²⁴ γράφει ότι ο Κολοκοτρώνης εμπιστευόταν μόνον τους Μανιάτας, γιατί φοβόταν μήπως τον σκότωνε κάποιος Μοραΐτης, πληρωμένος από τους Τούρκους.

Ακολούθησε ο νικηφόρος πόλεμος στο Βαλτέτσι της 12-13 Μαΐου, όπου το μεγάλο βάρος του αγώνα κράτησαν στους ώμους τους οι κλεισμένοι στα ταμπούρια Μανιάτες, Μεσσήνιοι και λίγοι Αρκάδες, αλλά για τη νίκη άλλοι προβάλλονται. Το σώμα του Θ. Κολοκοτρώνη δεν έχει να επιδείξει καμία ιδιαίτερη επιτυχία, απλώς κράτησε τη θέση του. Ο ίδιος αναφέρει: "...εφθάσαμεν και ημείς εις ταις πλάταις των Τούρκων, ρίξαμεν μίαν μπαταριάν να εμψυχωθούν οι μέσα και οι μέσα εχάρηκαν και έρριξαν και εκείνοι, έρριξαν και οι Τούρκοι, έγεινε κρότος μεγάλος...Ημείς οι 800 εδυναμώσαμεν τον τόπον για να μη μας πάρουν τα οπίσθια οι Τούρκοι....".

Στις 26 Μαΐου 1821 στη συνέλευση των Καλτετζών ο Θ. Κολοκοτρώνης δεν είχε αξιόλογη επιρροή μεταξύ των Πελοποννησίων και γι' αυτό δεν παραβρέθηκε. Αντίθετα ο Πετρόμπεης, ο οποίος ηγείτο των αξιόμαχων Μανιατών, αναγνωρίστηκε πρόεδρος της Πελοποννησιακής γερουσίας και αρχιστράτηγος της Πελοποννήσου και αργότερα πρόεδρος του Εκτελεστικού με αντιπρόεδρο το Θ. Κολοκοτρώνη²⁵.

Μετά την άφιξη του Δημητρίου Υψηλάντη τόσο ο Πετρόμπεης όσο και ο Κολοκοτρώνης τον αναγνώρισαν ως αρχηγό. Στη διάρκεια της πολιορκίας της Τριπολιτσάς ο Θ. Κολοκοτρώνης πέτυχε να επιβάλλει τη γνώμη του διά του Υψηλάντη και βαθμιαία να κατευθύνει αυτός τις επιχειρήσεις.

Όλα τα ανωτέρω μπορούν να συγκριθούν με μεταγενέστερα γεγονότα, ώστε να φανεί η βαθμιαία άνοδος της αναγνώρισης του Θ. Κολοκοτρώνη. Μετά την άλωση της Τριπολιτσάς ξεκίνησε να πάει στην πολιορκία της Πάτρας και όπως αναφέρει ο ίδιος²⁶: "...τότε εκίνησα μόνον με 40 σωματοφύλακας για την Πάτρα. Έστειλα προσταγή εις την επαρχία της Καρύταινας, να μαζωχθούν τα στρατεύματα δια την Πάτρα, και όταν έφθασα στα Μαγούλιανα έξη ώρες από την Τριπολιτζά εσυνάχθηκαν 1700 στρατιώτες, και έως να κατεβώ εις την Γαστούνη εμάζωνα 10.000...".

Αν επανέλθουμε τώρα στην απελευθέρωση της Καλαμάτας, γίνεται κατανοητό ότι η αρχική εμφάνιση του Θ. Κολοκοτρώνη δεν είχε καμία ιδιαίτερη απήχηση στον κόσμο της Πελοποννήσου, ιδιαίτερα της Μάνης, που υπήρχαν οι τοπικοί αρχηγοί. Βαθμιαία την απέκτησε. Δεν είναι όμως νοητό να περιγράφουμε γεγονότα αποδίδοντας σε ορισμένα πρόσωπα, όχι την αξία την οποία είχαν στα τότε συμβάντα, αλλά αυτή που απέκτησαν μεταγενέστερα.

Στην απελευθέρωση της Καλαμάτας η συμβολή του Θ. Κολοκοτρώνης ήταν ασήμαντη και είναι απαράδεκτη η προβολή του ως ηγέτου των Μανιατών. Η παρουσία του Πετρόμπεη επισκίαζε κάθε άλλη προσωπικότητα, που πήρε μέρος στην απελευθέρωση της Καλαμάτας. Ο Γ. Φίνλεϋ²⁷ γράφει για τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη: "...Αν ο Πετρόμπεης ήταν ικανός, θα μπορούσε να γίνει ο αρχηγός της Ελληνικής Επαναστάσεως και να ανακηρυχθεί Πρόεδρος της Ελληνικής Δημηκρατίας ή ηγεμόνας του ελληνικού κράτους.... δεν ενδιαφέρθηκε για την πολιτική αξιοποίηση της μεγάλης προσωπικής επιρροής του και της επίσημης εξουσίας, που ασκούσε πάνω στους φιλοπόλεμους κατοίκους της Μάνης...".

Το δυσάρεστο είναι ότι πολλοί συγγραφείς ή ομιλητές ακολουθούν αβασάνιστα κάποιον ιστορικό, που τα γραπτά του έχουν επηρεσθεί από συμπάθεια ή αντιπάθεια και επαναλαμβάνουν ανακρίβειες, ώστε τελικά καθιερώνεται να εξυμνούνται άτομα για γεγονότα στα οποία η συμβολή τους δεν υπήρξε αξιόλογη.

Ο Θ. Κολοκοτρώνης ευτύχησε να έχει πολλούς υμνωδούς και να αφήσει και αυτός απομνημονεύματα, που έχουν επηρεάσει την ιστοριογραφία. Αντίθετα από τους Μανιάτες λίγα έχουν γραφεί και είναι άδικο να αλλοτριώνονται τα επιτεύγματά τους από τους ευνοούμενους των ιστορικών.

Ο Αρριανός²⁸ γράφει ότι όταν ο Μέγας Αλέξανδρος πήγε στην Τροία μακάρισε τον Αχιλλέα που έτυχε να έχει τον Όμηρο ως κήρυκα της κατοπινής του μνήμης (και ευδαιμόνισεν άρα, ως λόγος, Αλέξανδρος Αχιλλέα, ότι Ομήρου κήρυκος ες την έπειτα μνήμην έτυχε). Θα μπορούσαμε ανάλογα να καλοτυχήσουμε και το Θ. Κολοκοτρώνη, που απέκτησε πολλούς υμνητές, οι οποίοι μεγεθύνουν και προβάλλουν το έργο του.

Παραπομπές

1. Ν.Σπηλιάδη, Απομνημονεύματα, τόμ. 1, σσ. 58, 63.
2. Δ.Κόκκινου, Η Ελληνική Επανάστασις, Έκδ. "Μέλισσα", Αθήναι 1959, τόμ. 1, σ. 280.
3. Απ.Βακαλόπουλου, Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, τόμ. Ε', σ. 337.
4. Ο Θ. Κολοκοτρώνης αναφέρει ότι ο Παναγιώτης Μιχ. Τρουπάκης-Μούρτζινος, ο πατέρας του Διονυσίου, ήταν "πατρικός φίλος". Ο Διονύσιος Μούρτζινος έγινε μεταγενέστερα φίλος του. Θ.Κολοκοτρώνη, Διήγησις συμβάντων της Ελληνικής φυλής, Αθήναι 1846, σ. 12.
5. Ο Κυριακούλης Μαυρομιχάλης δεν παραβρέθηκε στην απελευθέρωση της Καλαμάτας, γιατί, όπως είναι γνωστό, ήταν στην Ανατολική Μάνη, Δ.Κόκκινου, όπ., σ. 291.
6. Μεταξύ Καπετανάκη κια Κουμουνδουράκη δεν παρεμβάλλεται κόμμα και δίνεται η εντύπωση ότι πρόκειται για ένα όνομα του "Καπετανάκη Κουμουνδουράκη".
7. Ο Θ. Κολοκοτρώνης είχε φιλοξενηθεί από τον Παναγιώτη Μούρτζινο στην Καρδαμύλη, που είναι παραλιακή, επομένως δεν κατέβηκε από τα "βουνά της Μάνης".
8. Εκδοτικής Αθηνών Α.Ε., Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμ. 12, σ. 89.
9. Α.Φραντζή, Επιτομή της Ιστορίας της Ελληνικής Επαναστάσεως, τόμ 1, σ. 332.
10. Σπ.Τρικούπη, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, Έκδ. Χ. Πάτση, τόμ. 1, σ. 120.
11. Ιωάν.Γιανναροπούλου, Σχεδίασμα Ιστορίας της Επαναστάσεως υπό Ρήγα Παλαμήδη, Μνημοσύνη 2(1968-9)379.
12. Πρόκειται περί του Πιέρου Βοϊδή-Μαυρομιχάλη.
13. Θ.Κολοκοτρώνη, ό.π., σ. 51.
14. Μ.Οικονόμου, Απομνημονεύματα, τόμ. 1, σ. 93 και 108.
15. Θ.Κολοκοτρώνη, ό.π., σ. 52.
16. Θ.Κολοκοτρώνη, ό.π., σ. 62 και Στ.Καπετανάκη, Η Σέλιτσα (Βέργα) της Έξω Μάνης και ο αγωνιστής Δημήτρης Δραγώνας, Ιθώμη, τεύχ. 41-42, σ. 23.
17. Φωτάκου, Απομνημονεύματα περί της Ελληνικής Επαναστάσεως, Αθήναι 1960, σ. 78.
18. Θ.Κολοκοτρώνη, ό.π., σ. 63.
19. Φωτάκου, ό.π., σ. 82.
20. Φωτάκου, ό.π., σ. 98.
21. Φωτάκου, ό.π., σ. 97.
22. Φωτάκου, ό.π., σ. 89, όπου αναφέρεται: "Ο Κανέλλος Δεληγιάννης καίτοι φιλοπόλεμος, έκαμεν όμως μεγάλην θυσίαν, διότι τα όπλα της επαρχίας του δεν τα εκράτησεν δι' εαυτόν, αλλά τα αφήκε και τα παρέδωκεν εις την στρατιωτικήν φρόνησιν του Θ. Κολοκοτρώνη, και αυτός εφρόντισε να του προμηθεύη τα μέσα του πολέμου. Είναι αληθές, ότι οι άλλοι κοτσαμπάσιδες, ως και ο αδελφός του Αναγνώστης, όταν επανήλθεν από την Κωνσταντινούπολιν, τον κατέκριναν δια τούτο...".
23. Ν.Σπηλιάδη, ό.π., τόμ 1, σ. 120-1. Αλλά η προκατάληψη του συγγραφέα φαίνεται από την περικοπή της σ. 79, που αναφέρει: "...Ο Κολοκοτρώνης ευρίσκετο εις δεινήν θέσιν, αφ' ενός εφοβείτο μη δολοφονηθή από τινα Μανιάτην, αφού οι Τούρκοι οίτινες δια Μανιάτου είχον δολοφονήσει τον εξακουστόν Ζαχαριάν...". Ενώ φοβώταν μήπως τον δολοφονήσει ένας Μανιάτης, θα είχε τριακοσίους ως σωματοφύλεκες!
24. Μ.Οικονόμου, τόμ. 1, σ. 91. Στη σ. 93 γράγει ότι ο Θ. Κολοκοτρώνης ονομάστηκε "...αρχιστάτηγος Καρυταίνης, εις όν ωμολόγουν ότι ώφειλον υπακοήν άπαντες οι Καρυτινοί, με άδειαν να κρατήση και τον Μούρτζινον με 300 επί μισθώ εις την υπηρεσίαν της Καρυταίνης...".
25. Δ.Κόκκινου, ό.π., τόμ. 2, σ. 195 και τόμ. 6, σ. 250 κ.ε..
26. Θ.Κολοκοτρώνη, ό.π., σ. 84.
27. Γ.Φίνλεϋ, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, τόμ. 1, Έκδ. Τολίδη, σ. 209-210.
28. Αρριανού, Αλεξάνδρου Ανάβασις, Α', 12, 1.