Περιοχή Ζυγού
του Αργύρη Πετρονώτη, Δρ. Μηχ. Αρχιτέκτονα
Φημισμένος τεχνίτης για καμάρες ήταν ο Μιχαλέας ή Μουλαροφώνης από την Πλάτσα. Αυτός ο ίδιος «γύριζε τις καμάρες» έχοντας βοήθεια από παραμαστόρους, μα αυτός ο ίδιος έβαζε τα «κεφάλια» (=κλειδιά) των θόλων. Δούλεψε και στο Κουτήφαρι, όπου έχτισε τρία σπίτια υποδειγματικής στερεότητας, σήμερα μετά 120 περίπου χρόνια μετά από τόσους σεισμούς χωρίς καμιά ρωγμή. Στα 1850, αφού έχτισε το πιο μεγάλο σπίτι στο Κουτήφαρι, το τριώροφο του Πέτρου Λεβή, έχτισε και τον Αγιάννη στο χωριό, πάνω σε σχέδιο, που όπως λένε, μοιάζει μ' αυτό της Αγίας Φωτεινής της Σμύρνης και το έφερε ο Πέτρος Πετρίδης, ο ντόπιος αγιογράφος. Η εκκλησία αυτή άρχισε γύρω στα 1805, εγκαινιάστηκε στα 1902, αλλά ο κουμπές της δεν τελείωσε ποτέ. Από την Πλάτσα ήταν κι άλλοι χτίστες (οι Πατσαλαίοι, ο Σερεμέτης) και νταμαρτζήδες. Στη Σβίνα (επίσημα Πλάτανος) στο Κουτήφαρι, στο Νομιτσί, με την αγιογραφική τους παράδοση, έχουμε ντόπιους ή εγκαταστημένους εδώ περίφημους μαστόρους: ο Γιώργης Τραγέας (πέθανε γύρω στα 1948, περασμένα τα 75), καλός μαραγκός, ο πατέρας του Ηλίας ακόμα καλύτερος. Ο Ηλίας Κατσαρέας, ξυλογλύπτης, έκανε το «δεσποτικό» (θρόνο) στις εκκλησίες της Πολιάνας (επίσημα Άγιος Νίκων), Λοσνάς (επίσημα Πηγή) και στο επίνειο Τραχήλα.
Ο Κώστας Σεκούρης (Νομιτσί), αγιογράφος, χτίστης και σκαλιστής αυτοδίδακτος (αν μπορεί να θεωρηθεί τέτοιος μέσα σ' αυτήν την ατμόσφαιρα καλλιτεχνικών βιωμάτων, μέσα σ’ αυτό το στερέωμα κατασκευαστικών εμπειριών, περίπτωση που δεν είναι η μόνη, που δεν μπορεί να είναι μόνη, και μια τέτοια συγκεκριμένη περίπτωση θα απαντήσουμε στη Λαγκάδα). Ο Σεκούρης δούλεψε στην εκκλησία του Αγιώργη στο τόπο του. Στο Νομιτσί ένα γνωστό όνομα μαστόρου είναι ο Ξεροβάσιλας. Πολλοί Ξεροβασιλαίοι δουλεύανε στην τέχνη. Μα οι πιο γνωστοί και περίφημοι - ακόμα τώρα - είναι οι Ζυγουραίοι, που κατάγονταν από την Καφιώνα, άλλο μαστοροχώρι, όπου ακόμα σήμερα ένα από τα επτά παλιά οικογενειακά συγκροτήματα ονομάζεται «Ζυγουριάνοι». Ο Πέτρος Ζυγούρης παντρεύτηκε στο Κουτήφαρι. Δύο από τα παιδιά του, ο Παύλος και ο Παναγιώτης ήσαν χτίστες, χτίστες είναι και τα παιδιά τους. Ο Παύλος και ο Παναγιώτης χτίσανε την Αγία Τριάδα στο Φλομοχώρι, όπου ζωηρή έμεινε η ανάμνησή τους. Πιο ξακουστός ο Παναγιώτης Ζυγούρης, πολυτεχνίτης ταλαντούχος, σπουδαίος τεχνίτης και οξυδερκής έχτιζε χωρίς ζύγι, με το μάτι. Ήταν καλός πελεκάνος, όπως φαίνεται στο πύργο του γιατρού Χριστέα στην Πλάτσα. Ήξερε και «εγύριζε καμίνια», δηλ. έφτειανε ασβεστοκάμινα. Ήτανε γλύπτης σε μάρμαρο και ξυλογλύπτης.
Η γειτονική Λαγκάδα έχει κι αυτή την παράδοσή της. Τον περασμένο αιώνα ακούγεται ο πρωτομάστορας μαστρο-Γιαννακός Κισκήρας (του Στρατή η Στρατήγου), που «γύριζε πάντα με το μπίκο» στο χέρι και έζησε στην Καλαμάτα όπου έχτισε, λένε, και το σπίτι του Εφεσίου στην οδό Μαυρομιχαλαίων 4. Μαρτυρείτε ότι ταξίδεψε και στην Ιταλία. Κατασκευαστής του μνημειακού σπιτιού του στη Λαγκάδα («1859 ο παρόν οίκος εκτίσθη δια φιλοπονίας του Κυρίου αυτού Ιωάννου Σ. Κισκήρα». Η επιγραφή είναι στην πρόσοψη με πλούσια σκαλιστή διακόσμηση σε (κλασσικιστικά) ανάγλυφα και μοναδικά (λαϊκά) ολόγλυφα.
Άλλοι μαστόροι από τη Λαγκάδα ήταν ο Ηλίας Μερκουρέας, ο Σπύρος Γιολδασέας, και ίσως κάποιος Φαλέρης. Αλλά είναι και οι Κοτταίοι, μια άλλη οικογένεια μαστόρων που αφήσανε μνήμη αγαθή. Ο πατέρας Νικόλας Κοττέας και δυο παιδιά του Γιάννης και Αλέξης. Ο μαστρο-Γιάννης Κοττέας θεωρείται ο δυναμικός πρωτομάστορας, γεμάτος ιδέες και ικανότητα, με παραμάστορα τον αδερφό του Αλέξη. Αυτοί φτιάξανε στη Λαγκάδα την όμορφη εκκλησία «Τα Εισόδια της Παναγίας»» (21 Νοεμβρίου), που ξεκίνησε πριν 66 χρόνια στα «1911 Ι(ΟΥ)Λ. 7», σύμφωνα με την επιγραφή στην λαξευτή πρόσοψή της. Αλλά οι ίδιοι πρέπει να τελειώσανε στα 1920 το κουμπέ και το ολολάξευτο καμπαναριό, όπως λέει ο μαστρο-Γιάννης «Σωκρατέας». Ο «Σωκρατέας», κανονικά Γιάννης Αρκουδέας του Σωκράτη, από τη Λαγκάδα, ήταν τότε 8-10 χρονών και με μεγάλο ενδιαφέρον ήθελε να παρακολουθήσει το πελέκημα και την όλη οικοδομική δουλειά στην εκκλησία, αλλά οι μαστόροι (Κοτταίοι) τον διώχνανε, θέλοντας να φυλάξουνε τα μυστικά της τέχνης. Όμως αυτός με την αντίληψή του και το μάτι του «άρπαζε» και μάθαινε. Αυτοδημιούργητος λοιπόν και ο Σωκρατέας. Τα ενδιαφέροντά του μεγάλα και οι ικανότητές του ασυνήθιστες για μας, ίσως χαρακτηριστικές για τον καλό Μανιάτη μάστορα: οργανοπαίχτης και οργανοποιός, κουρέας και τσαγκάρης, ντουφεξής και μηχανουργός, μαραγκός και επιπλοποιός, χτίστης και πετροφάος.
